Quy định pháp luật Việt Nam về tiền số và tài sản số.

Van Thong Law 11/10/2025

Quy định pháp luật Việt Nam về tiền số và tài sản số.

Công ty luật, luật sư uy tín, sách luật, văn phòng luật sư tphcm, hà nội, đà nẵng, uy tín, tranh chấp, di chúc thừa kế, nhà đất, thành lập doanh nghiệp, bảo vệ tại tòa án, lý lịch tư pháp, sách luật hay, thư viện trường học, ly hôn, phần mềm quản lý công ty luật, tra cứu pháp luật miễn phí, bình luận án lệ, COVID-19, luận văn, luận án,thư viện viên,pháp luật trước năm 1945

VTL - Quy định pháp luật Việt Nam về tiền số và tài sản số được đánh dấu bằng sự ra đời của Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 quy định về phát triển công nghiệp công nghệ số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, tài sản số, quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan và triển khai Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP ngày 09/9/2025 của Chính phủ Về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Bài liên quan

Thủ tục thành lập công ty bất động sản

Thủ tục thành lập Doanh nghiệp khoa học và công nghệ

Thành lập công ty trọn gói giá rẻ, chi phí hợp lý và nhanh chóng

Danh mục lĩnh vực ngành nghề kinh doanh có điều kiện gồm ngành nghề nào?

Thủ tục thành lập công ty nông nghiệp – nông sản

1. Khái niệm và định danh tiền tệ hợp pháp

Theo quy định của Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 2010, Khoản 2 Điều 17 xác định rằng chỉ có tiền giấy và tiền kim loại do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phát hành mới được công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp duy nhất trên lãnh thổ Việt Nam. Điều này khẳng định vai trò độc quyền của NHNN trong việc quản lý và phát hành tiền tệ.

Bên cạnh tiền mặt, pháp luật Việt Nam cũng quy định cụ thể về các phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt được công nhận. Khoản 6 Điều 4 Nghị định 101/2012/NĐ-CP (được sửa đổi bổ sung bởi Khoản 1 Điều 1 Nghị định 80/2016/NĐ-CP) liệt kê danh sách cụ thể, bao gồm Séc, Lệnh chi, Thẻ ngân hàng và các phương tiện khác do NHNN quy định. Ngược lại, Khoản 7 Điều 4 Nghị định 101/2012/NĐ-CP quy định rằng các phương tiện thanh toán không nằm trong danh sách này đều bị coi là không hợp pháp. Do tiền số hoàn toàn nằm ngoài danh sách được công nhận, chúng không được phép thay thế tiền mặt trong các giao dịch mua bán hoặc thanh toán.

2. Quy định Cấm Sử dụng, Phát hành và Cung ứng Tiền số

Pháp luật Việt Nam hiện hành không chỉ không công nhận tiền ảo là phương tiện thanh toán hợp pháp mà còn cấm việc phát hành, cung ứng và sử dụng tiền ảo cho mục đích thanh toán. Lệnh cấm này phản ánh mối quan ngại sâu sắc của NHNN về tính ẩn danh, hoạt động phân tán, và việc không chịu sự quản lý của bất kỳ cơ quan hay tổ chức nào của tiền số, những đặc điểm này làm tăng rủi ro hệ thống và thách thức việc kiểm soát tiền tệ quốc gia.

Việc duy trì lập trường cấm tiền số với vai trò là tiền tệ là một chiến lược bảo vệ chủ quyền tiền tệ và ổn định tài chính. Mặc dù các văn bản pháp luật như Thông tư 19/2016/TT-NHNN về hoạt động thẻ ngân hàng không trực tiếp cấm tiền số, nhưng các văn bản này củng cố quan điểm rằng chỉ các phương tiện thanh toán chịu sự quản lý của các tổ chức tín dụng được cấp phép mới hợp lệ.

Về mặt dân sự, tiền ảo chỉ tồn tại dưới dạng dữ liệu kỹ thuật số, thiếu hình dạng vật lý như tài sản thông thường. Khoảng trống này gây ra nhiều thách thức, đặc biệt trong việc áp dụng định nghĩa "tài sản" theo Bộ luật Dân sự 2015, dẫn đến khó khăn trong việc thiết lập quyền sở hữu, giải quyết tranh chấp thống nhất, và bảo vệ nhà đầu tư. Nhu cầu luật hóa trở nên cấp thiết khi Việt Nam nổi lên như một thị trường tiền mã hóa lớn trên thế giới tính theo số lượng người dùng.

Nhận thấy tầm quan trọng và rủi ro từ thị trường này, Việt Nam đã chuyển dịch chiến lược từ "cấm" sang "luật hóa" đối với tài sản số. Dấu mốc quan trọng nhất là việc Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 vào tháng 6/2025, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Luật này lần đầu tiên thiết lập khung pháp lý chính thức cho tài sản số, tạo tiền đề để Việt Nam hội nhập an toàn và chủ động vào nền kinh tế số toàn cầu.

3. Nghị quyết thí điểm và phạm vi Điều chỉnh

Cơ sở pháp lý cho cơ chế thí điểm được thiết lập thông qua Nghị quyết của Quốc hội về xây dựng trung tâm tài chính tại Việt Nam, cho phép xây dựng chính sách thử nghiệm (sandbox) đối với các mô hình kinh doanh Fintech, bao gồm cả nền tảng giao dịch tiền mã hóa và tài sản mã hóa.

Việc triển khai cụ thể hóa thông qua Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP ngày 9/9/2025 của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Nghị quyết này có hiệu lực thi hành ngay từ ngày 9/9/2025, với thời gian thực hiện thí điểm là 5 năm. Khung thời gian thí điểm dài (5 năm) cho thấy Chính phủ cần thời gian đánh giá kỹ lưỡng rủi ro, thu thập dữ liệu thị trường trước khi ban hành khung pháp lý toàn diện, tránh sự vội vàng trong quá trình luật hóa.

Việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa được thực hiện trên nguyên tắc thận trọng, có kiểm soát, có lộ trình phù hợp với thực tiễn, đảm bảo an toàn, minh bạch, hiệu quả, và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân tham gia thị trường. Trong cơ chế này, Bộ Tài chính đóng vai trò là cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm đề xuất và cấp phép. Việc giao quyền điều phối cho Bộ Tài chính thay vì Ngân hàng Nhà nước củng cố thêm quan điểm chiến lược của Chính phủ: tiền số được coi là tài sản tài chính (chứng khoán, hàng hóa) chứ không phải tiền tệ.

4. Quy trình Cấp phép và Hoạt động

Nghị quyết 05/2025/NQ-CP thiết lập quy trình cấp phép nghiêm ngặt. Theo đó, tổ chức được cấp Giấy phép cung cấp dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa bởi Bộ Tài chính phải bắt đầu hoạt động theo Giấy phép trong vòng 30 ngày kể từ thời điểm cấp, trừ trường hợp bất khả kháng. Nếu quá thời hạn này mà tổ chức không hoạt động, Bộ Tài chính sẽ tiến hành thủ tục thu hồi Giấy phép.

Việc thí điểm này cho phép các loại tiền mã hóa phổ biến như Bitcoin, Ethereum, và các tài sản số khác được giao dịch, mua bán một cách hợp pháp trên các sàn được cấp phép tại Việt Nam.

Việc Chính phủ quyết định mở sàn giao dịch thí điểm cho thấy nỗ lực chuyển giao dịch từ các nền tảng không được kiểm soát (grey market) sang môi trường minh bạch. Các tổ chức tài chính lớn và có uy tín trong nước, chẳng hạn như SSI, TCBS và MB, được nhắc đến như những ứng viên tiềm năng nằm trong danh sách thí điểm 5 sàn giao dịch tài sản số đầu tiên tại Việt Nam. Việc ưu tiên các định chế tài chính truyền thống tham gia thị trường thí điểm là một động thái chiến lược nhằm đảm bảo tính ổn định, khả năng tuân thủ cao, và tận dụng kinh nghiệm quản lý rủi ro của họ, đồng thời ngăn chặn các hoạt động gian lận và lừa đảo thường thấy trên các sàn không chính thống.

5. Các biện pháp giám sát tài chính chống rửa tiền và lừa đảo trong lĩnh vực tiền số.

1. Nghĩa vụ Báo cáo Giao dịch Lớn

Nhằm tăng cường kiểm soát dòng tiền, Việt Nam đã ban hành quy định yêu cầu các giao dịch chuyển tiền điện tử có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên phải được báo cáo theo quy định về phòng, chống rửa tiền, có hiệu lực từ ngày 1/11 (của năm 2025). Đây là bước đi quan trọng nhằm đưa giao dịch tài sản số vào khuôn khổ giám sát tài chính quốc gia, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về AML/CFT.

2. Giám sát Rủi ro của Ngân hàng Nhà nước

Dù tiền số bị cấm làm phương tiện thanh toán, các giao dịch liên quan đến tiền số (chẳng hạn như chuyển khoản VND qua ngân hàng để mua/bán tiền số trên các sàn giao dịch) vẫn được NHNN giám sát chặt chẽ. NHNN đã áp dụng các công nghệ giám sát chuyên biệt, ví dụ như hệ thống SIMO, đã phát hiện, cảnh báo và ngăn chặn thành công hơn 1,5 nghìn tỷ đồng giao dịch đáng ngờ.

Việc thiết lập cơ chế thí điểm (sandbox) và đồng thời tăng cường giám sát AML tạo ra một "hàng rào kép." Cơ chế thí điểm hợp pháp hóa hoạt động của các tổ chức có trách nhiệm trong môi trường có kiểm soát, trong khi công cụ AML đóng vai trò ngăn chặn các giao dịch rửa tiền hoặc đáng ngờ diễn ra trong khu vực thị trường xám, giúp Chính phủ giành lại quyền kiểm soát và minh bạch hóa dòng vốn.

3. Cảnh báo của Bộ Công an

Bộ Công an đã liên tục phát đi các cảnh báo về chiêu trò lừa đảo đầu tư tài chính và tiền ảo qua mạng, đặc biệt nhắm vào các sàn giao dịch đa cấp và ngoại hối trái phép như Wefinex hay BO. Các chiêu thức lừa đảo phổ biến bao gồm việc thu hút nạn nhân nạp số tiền lớn, sau đó chặn việc rút tiền hoặc yêu cầu nộp thêm các khoản phí, thuế vô lý, và cuối cùng là đánh sập website và chiếm đoạt toàn bộ tài sản.

Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khuyến cáo người dân chỉ nên đầu tư tại các sàn giao dịch chính thống đã được cấp phép. Khi nghi ngờ bị lừa đảo, người dân cần báo ngay cho cơ quan công an gần nhất và liên hệ ngân hàng để phong tỏa, tra soát giao dịch kịp thời.

6. Quy định về thuế đối với tiền số, tài sản số

Việc áp dụng cơ chế thuế đối với tiền số là một trong những mục tiêu chiến lược hàng đầu của quá trình luật hóa, không chỉ nhằm mục đích thu ngân sách mà còn để hợp thức hóa và quản lý giao dịch. Việt Nam là một trong những thị trường có chỉ số chấp nhận tiền mã hóa cao nhất toàn cầu, với khối lượng giao dịch tài sản số đạt hơn 100 tỷ USD chỉ riêng trong năm 2024. Tuy nhiên, do thiếu quy định cụ thể, Việt Nam đã không thể thu thuế từ khối lượng giao dịch khổng lồ này, dẫn đến tình trạng thất thu ngân sách nghiêm trọng.

1. Cơ chế và Mức thuế Suất

Bộ Tài chính đã đề xuất đánh Thuế Thu nhập Cá nhân (TNCN) đối với thu nhập từ chuyển nhượng tài sản số. Dự thảo đề xuất mức thuế suất tương tự với cách Việt Nam đang áp dụng cho chuyển nhượng chứng khoán, cụ thể là 0.1% tính trên giá trị chuyển nhượng, mà không phân biệt giao dịch đó là lãi hay lỗ. Mức thuế này được xếp vào nhóm "thu nhập khác" trong dự thảo luật thuế.

Sự khác biệt rõ rệt được thể hiện khi so sánh với các khoản thu nhập khác cũng đang được đưa vào diện chịu thuế: ví dụ, thu nhập từ chuyển nhượng biển số ô tô trúng đấu giá hoặc thu nhập từ chuyển nhượng tên miền internet quốc gia được đề xuất mức thuế suất 5% tính trên phần thu nhập vượt quá 10 triệu đồng của mỗi giao dịch.

2. Mục tiêu Chiến lược của Thuế Suất Thấp

Việc áp dụng mức thuế suất 0.1% trên giá trị chuyển nhượng (tương đương chứng khoán) là một động thái chính sách có tính toán. Mức thuế này được coi là thấp và dễ tính toán (không cần xác định chi phí vốn hay lãi/lỗ), nhằm khuyến khích các nhà đầu tư chuyển giao dịch từ các sàn không chính thức sang các sàn được cấp phép thí điểm khi chúng đi vào hoạt động. Mục tiêu hàng đầu không chỉ là thu ngân sách tối đa, mà là tạo cơ chế để hợp thức hóa toàn bộ khối lượng giao dịch 100 tỷ USD/năm và thiết lập cơ sở dữ liệu giao dịch chính thức, phục vụ cho mục đích giám sát thị trường và chống rửa tiền.

Pháp luật Việt Nam đối với tiền số đã và đang trong quá trình chuyển đổi căn bản từ trạng thái cấm hoàn toàn sang trạng thái quản lý có chọn lọc và thể chế hóa. Sự phân định rõ ràng giữa lệnh cấm tiền số làm phương tiện thanh toán (dưới sự kiểm soát của NHNN) và sự luật hóa tiền số làm tài sản (dưới sự điều phối của Bộ Tài chính) là chiến lược quản lý kép nhằm cân bằng giữa bảo vệ chủ quyền tiền tệ và khai thác tiềm năng kinh tế số.

Các dấu mốc pháp lý quan trọng bao gồm:

Lệnh Cấm Thanh toán: Được duy trì vững chắc theo Luật NHNN 2010 và Nghị định 101/2012/NĐ-CP (sửa đổi).
Luật Hóa Tài sản: Khung pháp lý cho tài sản số được thiết lập với Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025.
Thí điểm Thị trường: Nghị quyết 05/2025/NQ-CP triển khai cơ chế sandbox 5 năm, cho phép các sàn giao dịch tài sản mã hóa hoạt động hợp pháp có kiểm soát.
Nghĩa vụ Tuân thủ: Quy định AML mới yêu cầu báo cáo giao dịch điện tử từ 500 triệu đồng, tăng cường giám sát tài chính.
Thuế: Đề xuất áp dụng mức thuế TNCN 0.1% trên giá trị chuyển nhượng nhằm hợp thức hóa thị trường $100 tỷ USD.

Dựa trên phân tích về khung pháp lý hiện hành và sắp tới, các tổ chức tài chính và nhà đầu tư cần áp dụng các chiến lược sau:

Tuân thủ Nghiêm ngặt Lệnh Cấm Thanh toán: Các tổ chức và cá nhân phải đảm bảo rằng tiền số không bao giờ được sử dụng hoặc chấp nhận như một phương tiện thanh toán cho hàng hóa, dịch vụ tại Việt Nam, nhằm tránh vi phạm chế tài hành chính hoặc hình sự liên quan đến các quy định của Ngân hàng Nhà nước.

Giới hạn Hoạt động trong Khuôn khổ Cấp phép: Các doanh nghiệp Fintech hoặc tổ chức có ý định cung cấp dịch vụ giao dịch tài sản mã hóa nên giới hạn hoạt động trong phạm vi cơ chế thí điểm (sandbox) và phải nộp hồ sơ xin cấp Giấy phép tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa từ Bộ Tài chính.

Tăng cường Quản lý Rủi ro AML/CFT: Các tổ chức tài chính trung gian phải cập nhật hệ thống tuân thủ nội bộ để nhận diện và báo cáo kịp thời các giao dịch chuyển tiền điện tử lớn (từ 500 triệu đồng trở lên) có khả năng liên quan đến hoạt động rửa tiền, theo quy định có hiệu lực từ 1/11/2025.

Đầu tư vào Sàn Giao dịch Chính thống: Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức nên giao dịch trên các nền tảng dự kiến sẽ được Chính phủ/Bộ Tài chính cấp phép thí điểm (ví dụ như các định chế tài chính lớn) để giảm thiểu rủi ro bị lừa đảo, mất tài sản, và đảm bảo quyền lợi pháp lý được bảo vệ trong môi trường có kiểm soát.

Chuẩn bị Tuân thủ Thuế: Các nhà đầu tư cần chuẩn bị hồ sơ giao dịch và kế hoạch tài chính để tuân thủ các quy định thuế TNCN mới (dự kiến 0.1% trên giá trị chuyển nhượng) ngay khi dự thảo luật được thông qua chính thức. Việc tự nguyện hợp thức hóa giao dịch sẽ giúp thị trường vận hành ổn định và minh bạch hơn.

---

Khách hàng có nhu cầu "Tư vấn pháp lý doanh nghiệp; làm thủ tục khai nhận di sản thừa kế gồm nhà đất, sổ tiết kiệm, tài khoản ngân hàng; hợp thức hóa nhà đất; đăng ký thành lập doanh nghiệp...", vui lòng liên hệ: